Co warto wiedzieć o Minecraft – poradnik dla rodziców

Minecraft umożliwia granie na kilka różnych sposobów. Gracze mogą skupić się tylko na budowaniu rozmaitych konstrukcji z bloków, mogą także eksplorować świat gry, walcząc z mobami. Dostępny jest również tryb multiplayer umożliwiający rozgrywkę z innymi graczami. Przy pomocy swojej kanciastej postaci odkrywają olbrzymi świat gry, wchodząc z nim w przeróżne interakcje. A przy każdym rozpoczęciu gry od nowa świat jest generowany losowo.

W świecie Minecraft można wykorzystywać wszelkie dostępne zasoby, z których tworzy się przeróżne przedmioty i narzędzia. Można kopać, łowić, budować, niszczyć. Gra umożliwia również handel z osadnikami, którzy są postaciami sterowanymi przez grę (NPC, non-player character). Rozmaite obiekty buduje się za pomocą różnego rodzaju bloków. Bloki to np. piasek, skała czy drewno. Są też bardziej złożone bloki, które trzeba samemu wytworzyć z pomocą narzędzi (np. cegły czy szkło). Wybudować można wszystko, co tylko podpowie wyobraźnia, chociażby małe domki, wielkie zamki, latające miasta, podziemne komnaty.

W grze, oprócz postaci graczy, pojawiają się wspomniane moby. Są to zwierzęta oraz potwory sterowane przez algorytmy gry. Na szczęście potwory w Minecraft są przerażające tylko z nazwy. Mechanizm gry został zaprojektowany tak, że moby spotyka się w określonych okolicznościach i miejscach, jednak można się przed nimi zabezpieczyć. Interakcje z mobami są elementem gry, który można też całkowicie pominąć.

Chociaż gra sama z siebie daje ogrom możliwości, gracze mogą zmieniać i rozszerzać ją, korzystając z tzw. paczek zasobów, skórek oraz modyfikacji. Paczki zasobów umożliwiają zmianę tekstur, dźwięków czy też napisów końcowych lub tłumaczeń. Skórki pozwalają zmienić domyślny wygląd postaci. Natomiast dzięki modyfikacjom, zwanym przez graczy modami, można rozszerzać podstawowe mechanizmy gry, dodawać nowe bloki, wpływać na otoczenie (wygląd, pogodę, a nawet prawa fizyki) czy też zmieniać zasady rozgrywki. Ponieważ mody może tworzyć każdy, kto umie programować, na rynku dostępnych jest ich bardzo dużo. Niektóre „tylko” poprawiają grafikę, inne pozwalają zbudować na przykład rakietę kosmiczną.

Co takiego jest w tym kanciastym świecie, że potrafi na długie godziny zaangażować zarówno starszych, jak i młodszych? Niewątpliwie przyczyniają się do tego niemal nieograniczone możliwości gry i to, jak różnorodnie można w nią grać. W grze odnajdą się zarówno wielbiciele strategii czy planowania, budujący przeróżne konstrukcje, jak i miłośnicy przygód, eksplorujący różne biomy (obszary o określonym krajobrazie, temperaturze i florze). Gracze sami ustalają swój cel i to, czy go zrealizują w pojedynkę, czy w towarzystwie innych graczy.

Społeczność wokół gry jest rozbudowana, a gracze mają mnóstwo ciekawych pomysłów, które często rozrastają się w większe projekty. Popularne są na przykład próby odwzorowania istniejących lub historycznych budowli. W grze stworzono nawet świat inspirowany grą Gothic, Harrym Potterem czy filmem Cast Away: Poza światem z Tomem Hanksem. Pewien gracz wpadł na niesamowity pomysł odwzorowania w Minecraft całej Ziemi. Marzeniem założyciela projektu jest, żeby na mapie w Minecraft znalazło się każde miasto, budynek i obiekt wytworzony przez ludzi! Z pomysłu powstał złożony projekt „BUILD THE EARTH”, w który zaangażowało się wielu graczy. Najpierw Ziemia została odwzorowana na podstawie zdjęć satelitarnych NASA, następnie trzeba będzie wybudować wszystkie miasta i obiekty.

Samych wersji Minecraft jest kilka, a gra dostępna jest na różnych urządzeniach. Mamy klasyczny Minecraft – podstawową grę, od której wszystko się zaczęło. Pozwala budować, wydobywać surowce, tworzyć przedmioty i przemierzać świat Minecraft. Powstała też przygodowa wersja gry – Minecraft Dungeons – w której gracze w pojedynkę lub grupowo stawiają czoła wyzwaniom inspirowanym dungeon crawlerami (czyli grami o poszukiwaniu skarbów, lochach, potworach i pułapkach). W serwisie Netflix dostępny jest film Minecraft: Tryb fabularny będący spin-offem gry. Jest to interaktywny film, w którym widzowie podejmują decyzje o fabule i dalszych losach bohaterów.

Istnieje również wersja Minecraft: Education Edition do wykorzystywania w szkołach. To właśnie z tej wersji korzystamy w Kids Coder Lab podczas zajęć programowania z Minecraft. Minecraft: Education Edition pozwala na przeprowadzenie zajęć z niemal dowolnej dziedziny nauki, a główną jej zaletą jest to, że uczniowie mają dostęp do lekcji przygotowanych przez profesjonalistów z Microsoft.

Gra Minecraft dostępna jest na różnych urządzeniach i platformach. Cena zależy od wersji, która nas interesuje, i waha się między 100 zł a 250 zł. Dostępne wersje to:

• Java Edition na platformy Windows, macOS i Linux
• Bedrock Edition na urządzenia mobilne (wcześniej znana jako Pocket Edition)
• Education Edition na urządzenia z systemem Windows, macOS oraz iPadOS

Porównanie poszczególnych wersji oraz więcej szczegółów dotyczących gry znajduje się na stronie producenta.

Minecraft: Education Edition to cała platforma edukacyjna wydana przez firmę Microsoft, która duży nacisk kładzie na bezpieczeństwo najmłodszych. Platforma bazuje na grze, ale zamienia ją w narzędzie do nauki – nie tylko programowania, bo na całym świecie nauczyciele wykorzystują Minecraft: Education Edition do nauki biologii, chemii, fizyki, a nawet historii. Zajęcia prowadzone są na podstawie scenariuszy udostępnianych przez Microsoft oraz na podstawie autorskich scenariuszy przygotowanych przez edukatorów. Sami uczniowie również mają duży wpływ na przebieg zajęć i często proponują kolejne zadania. Taki otwarty sposób prowadzenia lekcji sprawia, że dzieci są ogromne zaangażowanie w jej przebieg i jeszcze chętniej wracają na kolejne zajęcia.

Na zajęciach w Kids Coder Lab skupiamy się na nauce kodowania, która polega na wykonywaniu zadań w świecie Minecraft lub eksploracji specjalnie przygotowanych światów np. Międzynarodowej Stacji Kosmicznej podczas kursu Programowanie z Minecraft 2 (Master). Światy w wersji edukacyjnej nie są generowane losowo. Na świat w grze można wpływać dzięki wbudowanemu w wersję edukacyjną konstruktorowi kodu (Code Builder), w którym uczniowie tworzą własny kod programu. Uczniowie uczą się, jak, wykorzystując programowanie, ingerować w pogodę czy zmieniać zasady rozgrywki i poznają różne algorytmy budowania konstrukcji.

Nauka z wykorzystaniem Minecraft: Education Edition rozwija w uczniach rozmaite talenty oraz zapala ich do zdobywania wiedzy. Uczą się nie tylko programowania i logiki, gra uczy myślenia przestrzennego i rozwija kreatywność – w końcu programowanie to nie tylko matematyka i informatyka, ale również rozwiązywanie problemów i tworzenie pomysłowych rozwiązań. Dzieci rozwijają także tak ważną w dzisiejszych czasach umiejętność współpracy w grupie. Wspólnie zastanawiają się nad podejściem do rozwiązania problemu, dzielą się pomysłami i pomagają sobie wzajemnie.

W Kids Coder Lab uczymy programowania, korzystając z edukacyjnej wersji gry – Minecraft: Education Edition. W ofercie mamy również zajęcia z programowania modów, podczas których dzieci uczą się tworzenia własnych obiektów, modyfikacji i dodatków do klasycznej wersji gry.

Programowanie początkowo odbywa się głównie blokowo (przy pomocy języka wizualnego), ale zagadnienia rozwiązywane przez dzieci przypominają rzeczywiste problemy programistyczne. Zaczynamy od prostych instrukcji np. zaprogramowania agenta, by poruszał się po określonej ścieżce. Algorytm taki możemy poszerzyć o instrukcje warunkowe, które sprawią, że określone działania będą uzależnione od zaistnienia pewnych okoliczności w grze. Do wdrożenia instrukcji uczniowie używają struktur języka podobnych do prawdziwego języka programowania. Poznają konstrukty i abstrakcyjne pojęcia programistyczne i uczą się określonego sposobu myślenia. Na przełączenie się w tryb tekstowy i programowanie bezpośrednio w języku Python i JavaScript pozwala konstruktor kodu (Code Builder). Wykorzystujemy go na zajęciach w grupach zaawansowanych, w trakcie których uczniowie oswajają się z wyglądem rzeczywistego kodu i sami wychwytują zależności i instrukcje odpowiadające za poszczególne działania.

Zadania uczniów w grze polegają na rozwiązywaniu problemów z wykorzystaniem podstawowych zasad programowania. Zaczynamy od prostych rzeczy np. zaprogramowania przejścia przez labirynt, otworzenia bramy czy programowania agentów. W wersji edukacyjnej dostępna jest nawet tablica pierwiastków, dzięki której można programować złożone reakcje chemiczne. Bardziej zaawansowane zadania to budowa dróg z wykorzystaniem współrzędnych świata, budowa sieci kolejowej lub metra czy też budowa miasta w chmurach. Kiedyś jedna z naszych grup postanowiła zbudować Akropol. W takich projektach uczniowie wspólnie z nauczycielami zastanawiają się, jak podejść do skomplikowanego wyzwania, po czym dzielą się zadaniami i każdy odpowiada za inny fragment budowli. Zbudowanie czegoś krok po kroku, a czasem nawet blok po bloku, wymaga dobrego planu konstrukcji. By zbudować tak złożony budynek, uczniowie muszą nauczyć się prawidłowo wyznaczać współrzędne ścian oraz współpracować ze sobą na każdym etapie.

Ponieważ pracujemy na narzędziu znanym dzieciom – większość z naszych uczniów już wcześniej grała w Minecraft – dzieci czują się pewnie, chętnie poznają nowe rzeczy i poszerzają wiedzę. Nie boją się eksperymentować i zadawać pytań. W czasie zajęć widać ich zapał i entuzjazm. Chętnie wykonują zadania, są zaangażowane, same proponują tematy lekcji. Na naszych kursach, oprócz programowania, uczymy, jak szukać rozwiązania złożonych problemów. Uświadamiamy dzieciom, że w programowaniu rzadko coś wychodzi za pierwszym razem. Pokazujemy, że popełnianie błędów i szukanie rozwiązania jest naturalnym elementem procesu nauki. Dbamy o to, by atmosfera na zajęciach była przyjazna i sprzyjała działaniu. Przełamujemy w dzieciach strach przed popełnieniem błędu i zadawaniem pytań. W myśl zasady „Nie myli się ten, kto nic nie robi” zachęcamy uczniów do samodzielnych prób poszukiwania rozwiązania i tłumaczymy, że czasem, aby osiągnąć zamierzony cel, należy próbować wiele razy.

Zajęcia z programowania z Minecraft pozwalają połączyć zamiłowanie do gry z nauką. Dzieci rozwijają dzięki temu wiele umiejętności, nie tylko technicznych:

• poznają podstawy programowania i algorytmów
• w zależności od stopnia zaawansowania poznają środowisko programistyczne Minecraft blokowo lub tekstowo
• budują proste procedury, np. do sterowania agentem
• tworzą funkcje i wykorzystują w nich różne zmienne
• pracując nad odwzorowaniem konstrukcji i wykorzystując trójwymiarowy układ współrzędnych, rozwijają również wyobraźnię przestrzenną i umiejętność planowania
• dowiadują się, jak dobierać odpowiednie narzędzia do zakładanych celów i jak rozłożyć dane zagadnienie na mniejsze kroki
• uczą się działać w grupie, planować i dzielić zadania oraz pracować na rzecz społeczności
• rozwijają kompetencje społeczne i poczucie odpowiedzialności za grupę

Uświadamiamy uczniom, że głównym celem lekcji jest nauka programowania. Pokazujemy, jak wykorzystać programowanie do stworzenia w grze wyjątkowo ciekawych rzeczy. To, czego uczymy, pozwala uatrakcyjnić grę, ale sama rozgrywka nie jest celem zajęć. Nie zapominamy jednak, że dzieci to tylko dzieci. Formuła zajęć jest dostosowana do możliwości dzieci, ich wieku oraz stopnia zaawansowania. Po każdym etapie lekcji jest chwila przerwy. Stałym elementem jest też chwila wolnego, po wykonaniu wszystkich zadań, którą dzieci mogą przeznaczyć na swobodną rozgrywkę.

Minecraft rozwija samodzielność oraz uczy planowania i racjonalnego podejmowania decyzji. W czasie zajęć upewniamy się, że uczniowie rozumieją zagadnienia i wykonują zadania sami. Nauczyciele prezentują zadania, tłumaczą możliwe rozwiązania, po czym zachęcają, by dzieci próbowały wykonać je samodzielnie. Kiedy pojawiają się problemy, rozwiązujemy je wspólnie z dziećmi. Nauczyciele odpowiadają na pytania i wyjaśniają wszelkie wątpliwości. Zależy nam jednak, by dzieci nie bały się próbować, nawet jeśli okaże się, że popełnią błąd i będą potrzebowały pomocy.

Naszym celem jest kształtowanie samodzielności dzieci – nie podajemy gotowych odpowiedzi. Dajemy wskazówki i asystę w rozwiązaniu problemu. Co więcej, nie oczekujemy, by dzieci tylko biernie powielały rozwiązania proponowane przez nauczyciela. Uczymy, że ważne jest osiągnięcie celu i nie zawsze prowadzi do niego jedna droga.

Wybierając sprzęt do Minecraft z myślą o programowaniu, należy zwrócić szczególną uwagę na właściwości procesora oraz pamięci RAM. Grafika w tym przypadku nie jest najważniejszym parametrem. Chociaż producent gry precyzuje wymagania minimalne, zalecamy konfigurację co najmniej optymalną dla zachowania odpowiedniego komfortu gry. Należy również pamiętać o wykonaniu aktualizacji systemu operacyjnego do najnowszej wersji.

Minimalne wymagania:

• CPU: Intel Core i3-3210 3.2 GHz / AMD A8-7600 APU 3.1 GHz lub tożsamy
• RAM: 4GB

Optymalne wymagania:

• CPU: Intel Core i5-4690 3.5GHz / AMD A10-7800 APU 3.5 GHz lub tożsamy
• RAM: 8GB

Wersja edukacyjna posiada dużo ulepszeń oraz, co ważne dla rodziców, ograniczeń względem wersji standardowej. Zajęcia przeprowadzane są w bezpiecznym środowisku. W przeciwieństwie do zwykłej gry Minecraft rozgrywki w wersji Education Edition odbywają się wyłącznie na serwerach szkolnych, do których nie mają dostępu osoby z zewnątrz. Dzieci grają w zamkniętej i kontrolowanej przez nauczycieli społeczności. W czasie zajęć nauczyciele na bieżąco moderują zachowania uczniów i mają podgląd na ich aktywności. W edukacyjnej wersji nie ma również mikropłatności, więc dzieci nie mogą robić zakupów w grze.

W czasie wolnym od zajęć ważne jest, by dzieci grały w znanym sobie i rodzicom otoczeniu, np. ze znajomymi ze szkoły, a nie z nieznajomymi. Zachęcamy, by rodzice od czasu do czasu zerkali dziecku przez ramię, wykazywali zainteresowanie i zadawali pytania. Może to być świetna okazja do zrozumienia, na czym polega pasja dziecka i czego uczy się w czasie zajęć.

Nasi nauczyciele podkreślają, że w czasie zajęć nie można stosować przemocy wobec innych graczy. Uczulamy również dzieci, by nie atakowały wirtualnych zwierząt. Dopuszczone jest jedynie używanie broni we obronie własnej, w czasie eksploracji. Gra nie jest agresywna, nie ma w niej żadnej krwi. Na szkolnych serwerach wyłączona jest również możliwość używania broni względem innych graczy, a zachowania uczestników są na bieżąco monitorowane przez prowadzących. Nauczyciele mają zapewnione narzędzia adekwatne do każdej sytuacji.

Wielu rodziców obawia się, że dodatkowe lekcje przed komputerem to złe rozwiązanie w czasach, kiedy tyle mówi się o tym, że dzieci i młodzież spędzają zbyt wiele czasu przed monitorami i ze smartfonami. Oczywiście Minecraft potrafi być bardzo angażujący. Zapewnia długie godziny rozgrywki graczom niezależnie od wieku, jednocześnie jest bardzo popularny już wśród najmłodszych dzieci. Powinniśmy uczyć dzieci rozważnego korzystania z technologii, która nas otacza. Tak długo, jak wyobraźnia podpowiada dziecku nowe zadania, może ono siedzieć przed komputerem. Kontrolujmy nie tylko czas spędzany przez dzieci przy komputerze, ale również to jakich gier i aplikacji używają. Pamiętajmy też o zachęcaniu do aktywności fizycznej.

Programowanie wcale nie jest takie trudne jak nam dorosłym się wydaje. Żeby nauczyć się podstaw nie trzeba mieć szczególnych predyspozycji. Wystarczy zamiłowanie do rozwiązywania łamigłówek i chęć poznawania nowych rzeczy. W trakcie kursu dokładnie tłumaczymy wszystkie zagadnienia. Pracujemy też nad umiejętnością formułowania myśli przez dzieci.

Młodsze dzieci czasem rozwiązują zadania wolniej, ale nie mają problemu ze zrozumieniem ich celu. Podchodzą do nauki programowania z niezwykle otwartym umysłem, nie mają żadnych uprzedzeń i odważnie sięgają nawet po zadania wykraczające poza ich poziom. Co więcej, programowanie za pomocą bloków sprawia, że dzieci często traktują je bardziej jako kolejny element gry niż naukę.

Starsze dzieci, które zdążyły już nabrać przekonania o trudności programowania, mają dużo większy problem z przełamaniem początkowej bariery. Od umiejętności czy predyspozycji ważniejsze jest więc dobre nastawienie.

Obalamy również stereotypy, że kierunki techniczne, w tym programowanie, są tylko dla chłopców. Na naszych zajęciach świetnie odnajdują się zarówno chłopcy, jak i dziewczynki.

Czasem rodzice pytają, czy dzieci, zwłaszcza te młodsze, będą w stanie wystarczająco się skoncentrować. Utrzymanie uwagi bywa trudne, a w rozgrywce dużo się dzieje. Zmienia się pogoda, pojawiają się zwierzęta, występują inni gracze – łatwo o rozproszenie. Zwłaszcza najmłodszym dzieciom czasem trudno „wysiedzieć”. Dlatego sposób prezentacji i dynamika zająć dostosowywane są do potrzeb dzieci. Dobieramy też odpowiednio grupy wiekowe. Staramy się, by było wystarczająco dużo przerw i czasu niewymagającego skupienia. Zapewniamy dzieciom przerwy po kolejnych etapach lekcji. Młodszym dzieciom pozwalamy na więcej swobodnych działań, ale cały czas skupiamy się wokół tematu zajęć.

Do korzystania z pełni możliwości Minecraft: Education Edition wymagana jest licencja, którą uczniowie otrzymują w ramach kursu i z której mogą korzystać również poza zajęciami. Z licencji można korzystać na dowolnej ilości urządzeń – jedynym ograniczeniem jest to, że w danej chwili można zalogować się do gry wyłącznie na jednym urządzeniu. Dysponujemy też kilkoma kontami rodzicielskimi, które możemy udostępniać rodzicom. W grze dostępne są samouczki oraz scenariusze lekcji, które pozwalają na poszerzanie wiedzy między zajęciami. Ponadto po każdych zajęciach udostępniamy uczniom zapis kodu z lekcji.

Bez licencji można uruchomić lekcję demonstracyjną „Godzina kodowania: sztuczna inteligencja na ratunek” udostępnianą przez Microsoft. Demonstracyjna lekcja jest świetnym sposobem na zapoznanie się ze światem Minecraft i zrozumienie, co w tej grze tak fascynuje nasze dzieci. Celem lekcji jest ocalenie pewnej wioski przed pożarem. Aby tego dokonać, musimy rozwiązać szereg problemów, programując robota zwanego agentem.

Uczymy agenta poruszać się, przechodzić labirynt czy rozpoznawać obiekty. Sterowanie agentem odbywa się za pomocą bloków z instrukcjami, które wymuszają na nim określone zachowania. Oprócz poznawania podstaw programowania i budowania własnych algorytmów zapoznajemy się z problemem suszy i pożarów. Dowiadujemy się, jakie znaczenie dla klimatu mają te zjawiska oraz jak im przeciwdziałać.

Na oficjalnej stronie producenta należy ściągnąć instalator gry odpowiedni dla danego urządzenia, a następnie podążać za poleceniami instalatora. Wersja Minecraft: Education Edition dostępna jest w języku polskim.